Przedsiębiorstwa społeczne będą wyciągać z biedy

Rząd pracuje nad ustawą, która powoła do życia nowy typ przedsiębiorstw, których głównym celem działania ma być wyciąganie ludzi z biedy, ubóstwa i wykluczenia.

Publikacja: 26.03.2021 09:29

Przedsiębiorstwa społeczne będą wyciągać z biedy

Foto: Przedsiębiorstwa społeczne mają pomagać w wychodzeniu z ubóstwa. Źródło: Adobe Stock

Nowa forma przedsiębiorstw wywodzi się wprost z ekonomii społecznej (ES), znanej ekonomii doktrynie społeczno-gospodarczej. Istotą ES jest taka aktywność obywatelska i społeczna, która poprzez działalność gospodarczą i działalność pożytku publicznego służy integracji zawodowej i społecznej osób zagrożonych marginalizacją społeczną, tworzeniu miejsc pracy, świadczeniu usług społecznych użyteczności publicznej (na rzecz interesu ogólnego) oraz rozwojowi lokalnemu. Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej (MRiPS) pracuje nad projektem ustawy o ekonomii społecznej, w której jednym z rozwiązań jest uregulowanie statusu prawnego przedsiębiorstwa społecznego (PS), będącego sednem ES.

Poziom ubóstwa

Zjawiska ubóstwa, biedy i wykluczenia nie są proste. Na ich kształt i charakter składa się wiele czynników. Według analizy „Zasięg ubóstwa ekonomicznego w Polsce w 2019 roku” przygotowanej przez Główny Urząd Statystyczny rok 2019 przyniósł poprawę sytuacji materialnej gospodarstw domowych w Polsce, co znalazło odzwierciedlenie w niewielkim spadku zasięgu ubóstwa ekonomicznego, w tym ubóstwa skrajnego (z ok. 5 proc. w 2018 r. do 4,2 proc. w 2019 r.). Spadek ubóstwa skrajnego dotyczył przede wszystkim gospodarstw domowych najbardziej zagrożonych ubóstwem, tj. gospodarstw domowych utrzymujących się głównie ze świadczeń społecznych (innych niż emerytury i renty) oraz gospodarstw z co najmniej trójką dzieci poniżej 18 roku życia, mieszkańców wsi i małych miast.

CZYTAJ TEŻ: Zastój w biznesie. Potwierdzają to dane z CEIDG

Należy podkreślić, że ubóstwo w różnym stopniu dotyka poszczególne grupy ludności, przy czym – jak wynika z danych GUS – w ciągu ostatnich kilku lat nie odnotowano istotnych zmian w społecznej mapie zagrożenia ubóstwem skrajnym w Polsce. Ten stan – w jakimś zakresie – ma zmienić, projektowana ustawa o ekonomii społecznej.

Przedsiębiorstwa społeczne – ogólne założenia

Pierwszy ważny i duży krok w Polsce w kierunku wdrożenia zasad ekonomii społecznej poczyniono w kwietniu 2006 roku. Wówczas to uchwalono ustawę o spółdzielniach socjalnych, która uregulowała zasady tworzenia oraz prowadzenia działalności przez spółdzielnie socjalne czyli formę podmiotowości prawnej łączącej cechy przedsiębiorstwa oraz organizacji pozarządowej.

Ta ustawa choć ważna, to nie rozwiązała problemów. Uregulowała jedynie jeden typ z przedsiębiorstw społecznych czyli właśnie spółdzielnie socjalne. Przedsiębiorstwa społeczne zaś należą do podmiotów ekonomii społecznej (PES), do których zalicza się również jednostki reintegracyjne (np. zakłady aktywności zawodowej, warsztaty terapii zajęciowej) oraz podmioty działające w sferze pożytku publicznego takie jak stowarzyszenia, fundacje oraz podmioty sfery gospodarczej utworzone w związku z realizacją celu społecznego – spółki non-profit i spółdzielnie, których celem jest zatrudnienie np. inwalidów i niewidomych. Według danych Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej łączna liczba PES w Polsce to 94 tys. podmiotów, w tym 91 tys. organizacji pozarządowych, 2,6 tys. spółdzielni i zakładów pracy chronionej, 1,2 tys. jednostek reintegracyjnych (w większości prowadzonych przez organizacje pozarządowe).

CZYTAJ TEŻ: CEIDG odchodzi do lamusa. Co w zamian? Biznes.gov.pl

Przez lata – mimo narastającego problemu ubóstwa i wykluczenia – nie przyjęto kompleksowej regulacji prawnej dotyczącej podmiotów ekonomii społecznej, w szczególności zdefiniowania i określenia zasad funkcjonowania przedsiębiorstwa społecznego (PS) oraz zasad współpracy z administracją publiczną i udziału tych podmiotów w realizacji usług społecznych.

Podstawowy cel

Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej wskazało, że podstawowym celem projektowanej regulacji jest aktywne włączenie społeczne osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, w szczególności bezrobotnych, osób niepełnosprawnych lub innych niesamodzielnych, poprzez tworzenie stabilnych miejsc pracy w przedsiębiorstwach społecznych. Innymi słowy przedmiotowa regulacja ma stanowić narzędzie reintegracji społecznej i zawodowej, realizować cele zatrudnieniowe, wpływać na rozwój usług społecznych, a także wspierać szeroko rozumiany rozwój lokalny w jednostkach samorządu terytorialnego.

Przedsiębiorstwa społeczne – konstrukcja

Według założeń resortu, aby uzyskać status przedsiębiorstwa społecznego (PS) trzeba będzie być jednym z podmiotów ekonomii społecznej czyli prowadzącym odpłatną działalność pożytku publicznego lub działalność gospodarczą zgodnie z tym, jak to jest w projekcie ustawy.

CZYTAJ TEŻ: Transformacja cyfrowa w ponad połowie firm nabrała tempa

Działalność PS może być prowadzona w celu reintegracji społecznej i zawodowej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, stanowiących co najmniej 30 proc. osób zatrudnionych w tym przedsiębiorstwie. Nie należy jednak mylić tej formy przedsiębiorstw z zakładami pracy chronionej. To są dwa różne światy.

CZYTAJ TEŻ: Pracownicy tych zawodów zmienią branżę. Na IT

Z kolei cały zysk (nadwyżka bilansowa) wypracowany przez przedsiębiorstwo społeczne przeznaczany będzie na reintegrację pracowników i realizację celów społecznych lub wzmacnianie potencjału tego przedsiębiorstwa. Może ono również prowadzić działalność w celu realizacji usług społecznych.

Wsparcie finansowe dla PS

Dla osób, które byłyby zainteresowane stworzeniem i rozwijaniem takich przedsiębiorstw projekt ustawy przewiduje mechanizmy wsparcia zatrudnienia i reintegracji w PS np. w postaci jednorazowej dotacji na utworzenie stanowiska pracy, finansowanie kosztów wynagrodzenia, refundację (przez okres realizacji indywidualnego planu reintegracyjnego) części wynagrodzenia.

Nadzór nad spełnianiem wymogów określonych w ustawie będzie sprawował wojewoda właściwy ze względu na siedzibę przedsiębiorstwa społecznego.

Zlecenia od samorządów i partnerstwo

Projekt ustawy przewiduje również inne ułatwienia dla przedsiębiorstwa społecznego, jeśli takie będzie chciało współpracować z jednostkami samorządu terytorialnego. W ustawie zapisano zlecanie realizacji usług społecznych po uprzednim przeprowadzeniu negocjacji w celu uszczegółowienia sposobu realizacji tej usługi. To nie wszystko. Będzie możliwość także wykonania wspomnianych usług poprzez zawarcie umowy partnerstwa publiczno-społecznego.

Co z tego wynika dla istniejących MŚP?

Niewątpliwie przedsiębiorstwo społeczne będzie nowym typem działalności gospodarczej. Projektodawca ustawowo je specjalizuje, co z jednej strony ogranicza jego zakres, a z drugiej otwiera możliwość działania w obszarach zapomnianych, czy też niechcianych z uwagi na niską czy wręcz zerową zyskowność. Ustawa, z mocy prawa, zapewnia im stabilną rentowność, ale za to wymaga, by wypracowane zyski (kapitał) przeznaczone były na określony cel. Takie rozwiązanie jest zastosowane również w fundacjach.

CZYTAJ TEŻ: 2021 będzie rokiem produktywności. Za sprawą…

Z uwagi na ograniczenia PS nie będą w stanie realizować wszystkich działań. Z drugiej strony projektodawca chcąc zapobiec ich wykluczeniu biznesowemu gwarantuje im udział w przedsięwzięciach mieszanych prywatno-publicznych. Ta sfera otwiera dla tradycyjnych małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) nowe możliwości współpracy. Czas i rynek pokażą na ile te plany się ziszczą.

Nowa forma przedsiębiorstw wywodzi się wprost z ekonomii społecznej (ES), znanej ekonomii doktrynie społeczno-gospodarczej. Istotą ES jest taka aktywność obywatelska i społeczna, która poprzez działalność gospodarczą i działalność pożytku publicznego służy integracji zawodowej i społecznej osób zagrożonych marginalizacją społeczną, tworzeniu miejsc pracy, świadczeniu usług społecznych użyteczności publicznej (na rzecz interesu ogólnego) oraz rozwojowi lokalnemu. Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej (MRiPS) pracuje nad projektem ustawy o ekonomii społecznej, w której jednym z rozwiązań jest uregulowanie statusu prawnego przedsiębiorstwa społecznego (PS), będącego sednem ES.

Pozostało 91% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Materiał Partnera
Wskaźnik Zdrowia Organizacji docenia Wartę
Materiał Promocyjny
Zaufanie i wartość reputacji w partnerstwach biznesowych – nadchodzi Przemysł 4.0
Materiał partnera
Eksperci z SAPERE dołączyli do EY
Materiał Promocyjny
AI w szkoleniach językowych dla pracowników
Materiał partnera
Rozgrywka o fotel lidera w produkcji żywności zrównoważonej już trwa