Nowa forma przedsiębiorstw wywodzi się wprost z ekonomii społecznej (ES), znanej ekonomii doktrynie społeczno-gospodarczej. Istotą ES jest taka aktywność obywatelska i społeczna, która poprzez działalność gospodarczą i działalność pożytku publicznego służy integracji zawodowej i społecznej osób zagrożonych marginalizacją społeczną, tworzeniu miejsc pracy, świadczeniu usług społecznych użyteczności publicznej (na rzecz interesu ogólnego) oraz rozwojowi lokalnemu. Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej (MRiPS) pracuje nad projektem ustawy o ekonomii społecznej, w której jednym z rozwiązań jest uregulowanie statusu prawnego przedsiębiorstwa społecznego (PS), będącego sednem ES.
Poziom ubóstwa
Zjawiska ubóstwa, biedy i wykluczenia nie są proste. Na ich kształt i charakter składa się wiele czynników. Według analizy „Zasięg ubóstwa ekonomicznego w Polsce w 2019 roku” przygotowanej przez Główny Urząd Statystyczny rok 2019 przyniósł poprawę sytuacji materialnej gospodarstw domowych w Polsce, co znalazło odzwierciedlenie w niewielkim spadku zasięgu ubóstwa ekonomicznego, w tym ubóstwa skrajnego (z ok. 5 proc. w 2018 r. do 4,2 proc. w 2019 r.). Spadek ubóstwa skrajnego dotyczył przede wszystkim gospodarstw domowych najbardziej zagrożonych ubóstwem, tj. gospodarstw domowych utrzymujących się głównie ze świadczeń społecznych (innych niż emerytury i renty) oraz gospodarstw z co najmniej trójką dzieci poniżej 18 roku życia, mieszkańców wsi i małych miast.
CZYTAJ TEŻ: Zastój w biznesie. Potwierdzają to dane z CEIDG
Należy podkreślić, że ubóstwo w różnym stopniu dotyka poszczególne grupy ludności, przy czym – jak wynika z danych GUS – w ciągu ostatnich kilku lat nie odnotowano istotnych zmian w społecznej mapie zagrożenia ubóstwem skrajnym w Polsce. Ten stan – w jakimś zakresie – ma zmienić, projektowana ustawa o ekonomii społecznej.
Przedsiębiorstwa społeczne – ogólne założenia
Pierwszy ważny i duży krok w Polsce w kierunku wdrożenia zasad ekonomii społecznej poczyniono w kwietniu 2006 roku. Wówczas to uchwalono ustawę o spółdzielniach socjalnych, która uregulowała zasady tworzenia oraz prowadzenia działalności przez spółdzielnie socjalne czyli formę podmiotowości prawnej łączącej cechy przedsiębiorstwa oraz organizacji pozarządowej.
Ta ustawa choć ważna, to nie rozwiązała problemów. Uregulowała jedynie jeden typ z przedsiębiorstw społecznych czyli właśnie spółdzielnie socjalne. Przedsiębiorstwa społeczne zaś należą do podmiotów ekonomii społecznej (PES), do których zalicza się również jednostki reintegracyjne (np. zakłady aktywności zawodowej, warsztaty terapii zajęciowej) oraz podmioty działające w sferze pożytku publicznego takie jak stowarzyszenia, fundacje oraz podmioty sfery gospodarczej utworzone w związku z realizacją celu społecznego – spółki non-profit i spółdzielnie, których celem jest zatrudnienie np. inwalidów i niewidomych. Według danych Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej łączna liczba PES w Polsce to 94 tys. podmiotów, w tym 91 tys. organizacji pozarządowych, 2,6 tys. spółdzielni i zakładów pracy chronionej, 1,2 tys. jednostek reintegracyjnych (w większości prowadzonych przez organizacje pozarządowe).