Jeżeli przedsiębiorca jest jednostką budżetową, tworzenie ZFŚS jest dla niego obligatoryjne, niezależnie od liczby zatrudnionych. Zgodnie z ustawą z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych tworzą go przedsiębiorcy, którzy zatrudniają na dzień 1 stycznia 50 osób w przeliczeniu na pełne etaty. Są oni zobowiązani do tworzenia ZFŚS. Pracodawcy zatrudniający mniej niż 50 osób a więcej niż 20 muszą utworzyć fundusz, gdy o jego powstanie wystąpi zakładowa organizacja związkowa. W jakiej sytuacji przedsiębiorca (spoza strefy budżetowej) może zrezygnować z tworzenia funduszu i czy jest to w ogóle prawnie możliwe?
Przedsiębiorstwo z układem zbiorowym pracy
Przedsiębiorcy, którzy są objęci zbiorowym układem pracy, gdy chcą zrezygnować z tworzenia funduszu lub chcą obniżyć wysokość odpisów, muszą zmienić postanowienia układu zbiorowego. W tym celu należy wezwać wszystkie organizacje związkowe reprezentujące pracowników do podjęcia rokowań. Zgodnie z art. 241² § 3 Kodeksu pracy ,,Strona uprawniona do zawarcia układu nie może odmówić żądaniu drugiej strony podjęcia rokowań:
- w celu zawarcia układu dla pracowników nieobjętych układem;
- w celu zmiany układu uzasadnionej istotną zmianą sytuacji ekonomicznej bądź finansowej pracodawców lub pogorszeniem się sytuacji materialnej pracowników;
- jeżeli żądanie zostało zgłoszone nie wcześniej niż 60 dni przed upływem okresu, na jaki układ został zawarty, albo po dniu wypowiedzenia układu.”
Gdy organizacje związkowe nie zajmą wspólnego stanowiska, decyzję o ZFŚS podejmuje pracodawca, rozpatrując stanowiska zaprezentowane przez poszczególne organizacje. Jeżeli układ został zawarty przez więcej niż jedną organizację związkową, to przez cały okres jego obowiązywania, wszystkie czynności, które go dotyczą podejmują organizacje związkowe, które go zawarły. Zmian można dokonać przez utworzenie protokołu dodatkowego. Należy zwrócić uwagę na okres wypowiedzenia układu, jaki został w nim podany. Zgodnie z art. art. 24112 § 1 kodeksu pracy ,,Układ wchodzi w życie w terminie w nim określonym, nie wcześniej jednak niż z dniem zarejestrowania.” Jeżeli pracodawca nie uzyska zgody organizacji związkowej lub osób reprezentujących pracowników, rezygnacja z tworzenia ZFŚS nie będzie możliwa.
Przedsiębiorstwo bez układu zbiorowego pracy
Przedsiębiorcy, którzy nie są objęci układem zbiorowym mogą wprowadzić zmiany poprzez opracowanie aneksu do regulaminu wynagrodzenia. Należy pamiętać o uzgodnieniu zmian ze związkami zawodowymi, jeśli działają w firmie. Jeśli w przedsiębiorstwie nie działają związki zawodowe, zmiany uzgadnia się z przedstawicielami załogi. Kodeks pracy nie reguluje kogo rozumie pod pojęciem ,,przedstawiciele załogi”. Pracodawca nie może sam zdecydować, kto będzie znajdował się w tej grupie, powinny być to osoby wybrane przez pracowników, które będą reprezentować ich interesy. Również w tym przypadku, bez zgody zakładowej organizacji związkowej lub osób reprezentujących pracowników, nie będzie możliwa rezygnacja z utworzenia funduszu.
