Tajemnica chińskich norm GB

Zgodnie z ustawą z 24 kwietnia 2015 roku Prawo Chińskiej Republiki Ludowej o bezpieczeństwie żywności działania związane z bezpieczeństwem żywności koncentrują się na zapobieganiu, zarządzaniu ryzykiem, kontroli całego procesu oraz współzarządzaniu nim. Ponadto wprowadza ona ustawowy obowiązek naukowego monitoringu całego systemu.

W praktyce wygląda to tak, że ostatecznie to państwo (rząd centralny w Pekinie) ustanawia reguły ogólnokrajowego systemu oceny ryzyka bezpieczeństwa żywności, które w ich tworzeniu bezwzględnie wykorzystuje wyniki naukowych metod oceny zagrożenia biologicznego, chemicznego i fizycznego dla żywności, dodatków do żywności oraz dla produktów związanych z żywnością.

CZYTAJ TAKŻE: Sprzedaż żywności do Chin – krok po kroku. Część 1.

Ponadto rząd bierze również pod uwagę dane z bieżącego monitorowania ryzyka bezpieczeństwa żywności. Całą tę wiedzę rząd centralny ujmuje w ogólnokrajowych normach (standardach) jakości GB czyli guobiao (czytaj: guło biao).

Historia zmian

Po aferze z zatrutym melaminą mlekiem proszku w 2008 roku do świadomości chińskich polityków dotarło, że obecny chiński system bezpieczeństwa żywności mocno odstaje od norm obowiązujących na wysoko rozwiniętych rynkach, np. w Unii Europejskiej, Stanach Zjednoczonych, Japonii czy Nowej Zelandii. Chińscy decydenci wskutek bolesnych doświadczeń zrozumieli, że albo będą zmieniać krajowy rynek w kierunku najlepszych rozwiązań, albo chiński rynek żywności oraz jej producentów czeka izolacja regionalna i globalna.

Nie oznacza to, że do 2008 roku w Chinach nie było żadnego prawa regulującego bezpieczeństwo żywności ani norm jakościowych. Oczywiście były i obowiązywały takie przepisy. Jednak rok 2008, a dokładniej jednostkowy przypadek zatrucia na masową skalę, jaki się wtedy wydarzył, o którym mowa wyżej, wykazał duże dziury i wady systemu.

CZYTAJ TAKŻE: Sprzedaż żywności do Chin – krok po kroku. Część 2.

Skutki tego były tragiczne (w efekcie zatrute mleko wywołało chorobę u 300 tys. dzieci, 50 tys. zostało hospitalizowanych, a sześcioro zmarło). Chiński rząd nie miał wyjścia i przystąpił do przeglądu całego systemu bezpieczeństwa żywności oraz jego głębokiej reformy.

W 2009 roku chiński parlament przyjął ustawę prawo o bezpieczeństwie żywności, która została znowelizowana 24 kwietnia 2015 roku. Była to pierwsza ustawa, która kompleksowo uregulowała problematykę bezpieczeństwa żywności, napojów oraz alkoholi. Akt ten wprowadził zasadę, w myśl której, tylko państwo (z drobnymi wyjątkami – o czym dalej) ma legitymację do ustanawiania ogólnokrajowych norm jakościowych GB.

Od tamtego czasu Chiny intensywnie i na bieżąco reformują i modernizują swój system bezpieczeństwa żywności. Reforma prawna pociągnęła i pociąga za sobą również zmiany w hodowli zwierząt gospodarskich, uprawach roślin oraz w przetwórstwie.

Idea norm GB

Podstawową zasadą, jaką stosuje się przy formułowaniu ogólnokrajowej normy jakościowej GB jest to, by zapewniła ona ochronę zdrowia publicznego. A jej treść musi być oparta na wiedzy naukowej. Zaś samo wprowadzenie musi być uzasadnione, bezpieczne i niezawodne.

CZYTAJ TAKŻE: Sprzedaż żywności do Chin podczas epidemii

Normy bezpieczeństwa żywności GB są normami obowiązkowymi. Oprócz norm bezpieczeństwa żywności nie można formułować żadnych innych obowiązkowych standardów, poza wyjątkami opisanymi dalej.

Normy bezpieczeństwa żywności regulują:
– limity patogennych mikroorganizmów, pozostałości pestycydów, pozostałości leków weterynaryjnych, biotoksyn, metali ciężkich i innych zanieczyszczeń w żywności, dodatkach do żywności i w produktach związanych z żywnością oraz innych substancjach zagrażających zdrowiu ludzkiemu.
– różnorodność, dopuszczalny zakres i ilość stosowania dodatków do żywności.
– wymagania żywieniowe dla podstawowych artykułów spożywczych przeznaczonych dla niemowląt i małych dzieci oraz innych osób.
– wymogi dotyczące etykiet, znaków i instrukcji związanych z wymogami bezpieczeństwa żywności, w tym z higieną.
– wymagania sanitarne w procesie produkcji i obrocie żywnością.
– wymagania jakościowe związane z bezpieczeństwem żywności.
– metody i procedury kontroli żywności związane z bezpieczeństwem żywności.
– inne kwestie, które należy sformułować jako normy bezpieczeństwa żywności.

CZYTAJ TAKŻE: Trendy żywnościowe w Chinach w 2020 r.

Należy podkreślić, że zazwyczaj normy mają charakter kompleksowy. Czyli dla danej kategorii w jednym standardzie GB mogą być zawarte wymagania dla wszystkich ośmiu punktów. Przykładem takiej wyczerpującej regulacji jest jedna z najważniejszych w chińskim systemie bezpieczeństwa – Norma etykietowania paczkowanej żywności GB7718-2011.

Kto ustala normy GB

Jak to już zostało napisane wyżej, wszystkie krajowe normy GB bezpieczeństwa żywności są opracowywane przez chiński rząd. Przepisy ustawy prawo bezpieczeństwa żywności dokładnie wskazują, które jego komórki organizacyjne (ministerstwa lub departamenty) odpowiadają za określone obszary regulacji.

Przy formułowaniu krajowych norm bezpieczeństwa żywności brane są pod uwagę wyniki oceny ryzyka bezpieczeństwa dla żywności (napojów, alkoholi), które muszą być skutkiem uprzedniej analizy oceny ryzyka bezpieczeństwa dla żywności. Ponadto muszą one uwzględniać analizę wyników oceny ryzyka bezpieczeństwa w porównaniu z odpowiednimi normami międzynarodowymi i wynikami międzynarodowej oceny ryzyka bezpieczeństwa dla żywności.

CZYTAJ TAKŻE: Jak Chińczycy kupują żywność?

To nie wszystko. Organ odpowiedzialny za opracowanie danej normy musi poddać ją konsultacji publicznej (szerokie wysłuchanie opinii producentów żywności, konsumentów i ich organizacji branżowych). Innymi słowy na treść normatywną standardu GB składają się wyniki badań naukowych (chińskich i zagranicznych), uwzględniające skrajne skutki. Ważne jest również uwzględnienie opinii i wniosków producentów żywności, konsumentów oraz ich organizacji branżowych.

Co, gdy brak jest normy GB?

Chińskie prawo stanowi, że w przypadku braku krajowych norm bezpieczeństwa żywności GB dla lokalnych produktów żywnościowych (również napojów albo alkoholi), lokalne władze (prowincji, regionów autonomicznych, powiatów, miast) mogą sformułować i opublikować –według zasad opisanych w ustawie – lokalną normę GB bezpieczeństwa żywności. Następnie te władze ma obowiązek zgłosić wydaną przez siebie normę do rządu w Pekinie w celu jej rejestracji.

Rząd centralny może albo ją utrzymać w mocy w przedstawionej treści, nadając jej status normy krajowej, albo na jej podstawie, w oparciu o zasady tworzenia wyżej opisane, sformułować nową normę. Do czasu decyzji rządu w Pekinie, w zakresie przyjętego rozwiązania, obowiązuje norma GB ustalona przez lokalny rząd. Traci ona moc, jeśli rząd w Pekinie ustali własną normę. Informacja o tym jest podawana do publicznej wiadomości.

CZYTAJ TAKŻE: 5 najczęstszych błędów w promocji polskiej żywności w Chinach

W praktyce znaczy to, że eksporterzy żywności, którzy produkują artykuł żywnościowy (lub napój albo alkohol), dla którego na lokalnym rynku mogą obowiązywać obok norm ogólnokrajowych również wymagania lokalne, będzie musiał spełnić obie regulacje.

Jako przykład niech posłużą kefir z mleka owczego albo wino z dodatkiem ziół. Inaczej mówiąc przed rozpoczęciem eksportu konieczna jest kwerenda lokalnych regulacji.

Z taką sytuacją najczęściej można się spotkać w mniejszych ośrodkach miejskich, gdzie dominują lokalne specjały. To są sytuacje wyjątkowe, ale mogą zaistnieć.

Przewaga polskich firm

Jeśli ktoś chce zaistnieć na lokalnym rynku, musi wziąć pod uwagę fakt, że państwo zachęca przedsiębiorstwa produkujące żywność do formułowania bardziej rygorystycznych norm dla producentów niż określają to ogólnokrajowe lub lokalne normy bezpieczeństwa żywności, które mają zastosowanie do przedsiębiorstw z danej branży.

Tak wymyślona i opracowana norma musi zostać zgłoszona do lokalnego rządu, który postąpi zgodnie z opisaną wyżej procedurą.

CZYTAJ TAKŻE: W Chinach treść reklamy musi odpowiadać cechom produktu

Niestety tego rodzaju uprawnienie jest wykorzystywane do ochrony lokalnych producentów i rynków przed zewnętrzną konkurencją (krajową i zagraniczną). Polskie małe, średnie i duże przedsiębiorstwa produkujące żywność mają tę przewagę nad chińskimi, że działają i produkują w oparciu wyłącznie o normy najwyższego poziomu standardów i w efekcie często spełniają lokalne wymagania. A dodatkowa procedura ogranicza się do jedynie nieskomplikowanego procesu certyfikacyjnego. Niemniej trzeba uprzednio sprawdzić lokalne regulacje.

Ciekawostką jest to, że jeśli zagraniczna firma stałaby się lokalnym inwestorem czyli zbudowała fabrykę w jakimś miejscu w Chinach, to jej również przysługiwałoby prawo formułowania standardów jakościowych.

Rewizja norm

Według chińskiego prawa, organy władzy publicznej (ogólnokrajowe, prowincji/regionów autonomicznych, lokalne) oraz organy nadzorujące rynek żywności śledzą i oceniają wdrażanie krajowych i lokalnych norm bezpieczeństwa żywności.