Co Kazachstan oferuje inwestorom z zagranicy?

W Kazachstanie stworzono 10 specjalnych stref ekonomicznych oraz 42 strefy przemysłowe, których specjalny status prawno-finansowy ma przyciągnąć zagranicznych inwestorów.

Publikacja: 03.05.2021 16:33

Co Kazachstan oferuje inwestorom z zagranicy?

Foto: Ałma Ata choć nie jest już stolicą Kazachstanu to nadal pozostaje centrum gospodarczym. Źródło: Adobe Stock

Kazachstan jest największą republiką Azji Centralnej i drugą po Uzbekistanie pod względem liczby mieszkańców (18.5 mln w 2019 r.). Zdecydowaną większość obszaru tego dziewiątego co do wielkości państwa świata pokrywają niezamieszkałe pustynie, półpustynie i stepy. System gospodarczy koncentruje się w trzech regionach: północnym (Nur-Sułtan, Pawłodar, Semipałatyńsk, Karaganda), południowym (Ałmaty, Szymkent) i nadkaspijskim (Atyrau). Szczególnie cennym atutem republiki jest wielkość i położenie geograficzne, które wymuszają przebieg przez jej terytorium lądowych szlaków handlowych z Europy do Azji, przez Rosję do Chin i pośrednio Indii. Ważnym szlakiem, o wciąż rosnącym znaczeniu, jest też Morze Kaspijskie, łączące republikę z Azerbejdżanem i Iranem. Najdłuższą granicę Kazachstan posiada z Rosją (ponad 6 tys. km), a następnie z: Uzbekistanem, Chinami, Kirgistanem i Turkmenistanem.

Zasoby atutem republiki

Republika jest państwem bardzo zasobnym w surowce naturalne, energetyczne (ropa i gaz) oraz rudy metali (żelazo, chrom, miedź, mangan, cynk, ołów, srebro, wolfram). Szacuje się, że kazachskie złoża rud cynku, wolframu oraz barytu są największe na świecie, miedzi drugie co do wielkości, a manganu trzecie. Ponadto, Kazachstan jest liderem w wydobyciu i przetwarzaniu rud uranu (ok. 40 proc. światowej produkcji). Te uwarunkowania determinują oczywiście strukturę wartościową produkcji (60 proc. wytworzonych dóbr), a obrót surowcami generuje 30 proc. PKB. Pod względem struktury własnościowej przemysł wydobywczy jest zdominowany przez sektor państwowy. Niemniej, przyjęty przez rząd plan rozwoju tego sektora zakłada poszerzenie zakresu partnerstwa publiczno-prywatnego, celem przyciągnięcia zagranicznych inwestorów i zintensyfikowania eksploracji nowych złóż rud metali.

CZYTAJ TEŻ: Kazachstan stawia na specjalne strefy ekonomiczne

Obrót surowcami energetycznymi i metalami był kołem zamachowym kazachskiej transformacji gospodarczej, ale obserwowane spadki cen światowych (np. ceny metali spadły o 60 proc. w okresie 2012-16) sprawiają, że opieranie na nich długookresowego rozwoju gospodarczego jest wysoce ryzykowne. W konsekwencji rząd kazachski zdecydował o promowaniu rozwoju innych sektorów przemysłowych, ze szczególnym uwzględnieniem wykorzystujących zaawansowane technologie, a więc maszynowego, elektronicznego i informatycznego. W tym celu stworzono 10 specjalnych stref ekonomicznych oraz 42 strefy przemysłowe (15 jest w pełni operacyjnych, pozostałe są na różnych etapach realizacji), których specjalny status prawno-finansowy ma przyciągnąć zagranicznych inwestorów. Ważnym elementem promocji Kazachstanu w świecie było powierzenie republice organizacji międzynarodowej wystawy EXPO-2017.

Strategia do 2050 i cyfryzacja

Kluczowym dokumentem określającym kierunki gospodarczego rozwoju republiki jest Strategia 2050, ogłoszona przez rząd w 2012 r. i wdrażana przez Ministerstwo Gospodarki Narodowej. W dokumencie wskazano główne cele rozwojowe, w tym niezbędne zmiany w strukturze przemysłu, promowanie innowacyjności czy rozwój infrastruktury, które mają przyczynić się do podniesienia konkurencyjności kazachskiej gospodarki. Pod względem konkurencyjności gospodarek narodowych (World Economic Forum Global Competitiveness Index GCI), w 2019 r. Kazachstan uplasował się na 55. miejscu na 141 uwzględnionych państw (awans o 4 miejsca w porównaniu do roku 2018), osiągając wynik 62.9 pkt. Dla porównania Polska osiągnęła miejsce 37. z wynikiem 68.9 pkt. Na niskim wyniku republiki zaważyły przede wszystkim dwa obszary: niska innowacyjność (95. miejsce) i słabo rozwinięty system finansowy (104. miejsce).

CZYTAJ TEŻ: Wolność gospodarcza krajów Azji Środkowej. Kazachstan nr 1

Zgodnie z planami rządu, Kazachstan wkroczył na ścieżkę wdrożenia technologii cyfrowych w różnych dziedzinach gospodarki. Sztandarowym programem rządu jest cyfryzacja administracji państwowej (tzw. elektroniczny rząd), który w istotny sposób usprawnił procedowanie spraw urzędowych dla firm i społeczeństwa. Obiecująco zapowiada się też kazachsko-azerski projekt  teleinformatyczny „Trans Caspian Fiber Optic”, czyli poprowadzenie kabla światłowodowego na dnie Morza Kaspijskiego wraz z budową pełnej infrastruktury przesyłowej. Inwestycja ta jest częścią programu stworzenia szybkiego i bezpiecznego teleinformatycznego połączenia eurazjatyckiego z Niemiec (Frankfurt) do Chin (Hongkong).

Z drugiej strony na 600 przebadanych kazachskich firm, tylko 20 proc. zakładów przemysłowych i 40 proc. wydobywczych osiągnęło poziom automatyzacji podstawowych procesów produkcyjnych. Główną przyczyną takiego stanu jest brak wykwalifikowanego personelu, niska świadomość potrzeby automatyzacji oraz brak środków finansowych na wdrożenie nowoczesnych technologii. Istotną przeszkodą jest też wysoki koszt zakupu i wdrażania nowych rozwiązań, co w zestawieniu z relatywnie małym lokalnym rynkiem zbytu, wysokimi kosztami dystrybucji (duże odległości) i niską zdolnością nabywczą społeczeństwa, znacząco wydłuża okres zwrotu tego typu inwestycji.

System bankowy, a sytuacja MŚP

Dynamikę rozwoju sektora prywatnego, zwłaszcza w obszarze MŚP, ogranicza słabo rozwinięty i zdominowany przez krajowe instytucje sektor bankowy. Pięć największych banków skupia 78 proc. wszystkich aktywów, co przekłada się na zwiększone ryzyko kredytowe i utraty płynności. W konsekwencji, w celu minimalizacji tych rodzajów ryzyka uzyskanie kredytu inwestycyjnego czy obrotowego jest, pomimo wprowadzanych ułatwień, wciąż dość trudne, zwłaszcza dla podmiotów z sektora MŚP. Dostęp do usług bankowych jest też silnie uzależniony od specyfiki regionu. Najwyższe nasycenie jest oczywiście w dużych miastach i północnych regionach kraju. Natomiast najniższe na południu.

CZYTAJ TEŻ: Kazachstan stawia na rozwój sektora małych i średnich przedsiębiorstw

Pomimo tych utrudnień Kazachowie chętnie korzystają z transakcji bezgotówkowych. Zarówno prywatnie (w użyciu jest ok. 18 mln kart płatniczych), jak i w obrocie krajowym (70 proc. transakcji jest realizowanych poprzez bankowość elektroniczną). Warto też wspomnieć, że rynek ubezpieczeniowy jest zdominowany przez państwowego giganta Insurance Guarantee Group, który kontroluje 22 z 32 firm ubezpieczeniowych.

Pleniąca się korupcja

Poważnym problemem, choć często niedostrzeganym, pozostaje wysoki poziom korupcji. Według indeksu CPI (Corruption Perceptions Index) Kazachstan w 2020 r. uplasował się na 94. miejscu na 180 zbadanych państw. Faktem jest, że administracja prezydenta Tokajewa stopniowo ogranicza poziom tego zjawiska. W 2019 r. republika była na 113. miejscu w rankingu CPI.

CZYTAJ TEŻ: Kazachstan – perspektywy dla gospodarki i firm po wyborach

Proces walki z korupcją jest niezwykle żmudny i zapewne potrwa jeszcze wiele lat, zważywszy że sięgała ona najwyższych szczebli władzy (przykładowo w 2018 r. były minister gospodarki został skazany na 10 lat za łapownictwo i malwersacje), a 17 proc. Kazachów przyznało się, że w okresie ostatnich 12 miesięcy wręczyło łapówki, by uzyskać dostęp do usług publicznych.

Inwestycje w infrastrukturę

Dążenie republiki do maksymalizacji korzyści z położenia na szlakach handlowych wymagało dynamicznego rozwijania infrastruktury transportowej, lądowej i morskiej. Aktualnie w logistyce i dystrybucji zatrudnionych jest 8 proc. ogółu pracujących, a przychody z tego tytułu generują 8 proc. PKB. Rozwój sieci transportowej jest ogromnym wyzwaniem, zważywszy że przewiezienie towarów znad Morza Kaspijskiego do granicy z Kirgistanem wymaga pokonania 3 tys. km, a pomiędzy granicami z Rosji i Uzbekistanem 2 tys. km. Przez Kazachstan przebiega 11 międzynarodowych korytarzy transportowych, 5 kolejowych i 6 drogowych, które umożliwiają dostarczanie dóbr z Europy do Azji Centralnej, Chin, Japonii, Korei, Azji Południowej i Zatoki Perskiej, a cały proces dystrybucji trwa 13-15 dni, czyli jest dwa razy krótszy niż drogą morską.

CZYTAJ TEŻ: Uzbekistan zachęca polskie firmy do udziału w prywatyzacji

Inwestycje w sektor transportowy szybko stały się jednym z najatrakcyjniejszych obszarów lokowania kapitału w Kazachstanie, co wynika z dynamicznego wzrostu przepływu towarów. W 2008 r. przez terytorium republiki przewieziono 2.2 mld ton dóbr, w 2013 było to już 3.5 mld ton, a w 2017 – 3.9 mld ton. Najwięcej towarów (wartościowo) transportowanych jest koleją (62 proc. w ruchu międzynarodowym i 69.9 proc. w ruchu krajowym), a udział tego kanału systematycznie wzrasta. Na transport kołowy przypada odpowiednio tylko 2.2 proc. i 2.9 proc. przewożonych dóbr. Trzeba zaznaczyć, że oficjalne dane jako jeden z kanałów dystrybucji uwzględniają rurociągi, których udział wynosi odpowiednio 35.2 proc. i 27.2 proc. i ulega stopniowemu obniżaniu.

W ostatnich 10 latach wartość inwestycji w infrastrukturę wyniosła ponad 30 mld USD, położono ponad 2 tys. km nowych  torów i zmodernizowano 19.5 tys. km dróg. Dodatkowo rozbudowano port cargo w Aktau i promowy w Kuryk oraz 15 lotnisk. Pomimo licznych inwestycji w tym obszarze i dostrzegania przez władze jego znaczenia dla dynamiki rozwoju republiki, to wartość wskaźnika LPI (Logistic Performance Index) lokuje Kazachstan dopiero na 77. miejscu na świecie (Polska jest na 31.). Silną stroną kazachskiego systemu jest wysoka terminowość dostaw. Natomiast słabą niski poziom zaawansowania technologicznego monitorowania procesu dystrybucyjnego oraz kompetencje usługodawców i jakość usług transportowych.

Wpływ członkostwa w Eurazjatyckiej Unii Gospodarczej

Choć Kazachstan jest otwarty na rozwijanie relacji handlowych i inwestycje zwłaszcza z obszaru Unii Europejskiej, to należy pamiętać o istnieniu przeszkód wynikających z członkostwa republiki w kierowanej przez Rosję Eurazjatyckiej Unii Gospodarczej (EUG). Chodzi tu przede wszystkim o normy prawne regulujące przepływ towarów, usług, kapitału i ludzi w ramach Wspólnej Przestrzeni  Gospodarczej (WPG) i Unii Celnej (UC). Przyjęcie przez Kazachstan wspólnej taryfy celnej spowodowało wzrost średniej taryfy importowej z państw mających klauzulę najwyższego uprzywilejowania z 6.45 proc. do 12.1 proc. Dodatkowo, sankcje nałożone przez USA i UE na Rosję, pośrednio uderzają we wszystkie państwa członkowskie EUG, co wynika z istnienia WPG i możliwości jej wykorzystania do omijania sankcji. Równolegle, UE wypracowała mechanizm indywidualnej współpracy z niektórymi państwami EUG, w tym z Kazachstanem (Porozumienie o Rozszerzonym Partnerstwie i Współpracy), dotyczące sfery inwestycji bezpośrednich i obrotu usługami i towarami, z wyłączeniem tylko tych grup dóbr, które są regulowane przez EUG.

CZYTAJ TEŻ: Uzbekistan włączony do GSP Plus. To szansa dla polskich firm

Sytuacja gospodarcza Kazachstanu przed pandemią była bardzo dobra (w 2019 r. wzrost PKB wyniósł 4.1 proc., bezrobocie 4.9 proc., a inflacja poniżej 3 proc.), a na rok 2021 prognozowane jest utrzymanie w gospodarce tendencji wzrostowej, choć oczywiście na znacznie niższym poziomie. Warto też wspomnieć, że w rankingu Ease of Doing Business Banku Światowego za 2020 r., Kazachstan zajął wysokie 25. miejsce na 190 uwzględnionych państw (Polska zajęła 40.). Autorzy raportu szczególnie wysoko ocenili systemowe wsparcie przy uruchamianiu biznesu, łatwość w uzyskiwaniu pozwoleń budowlanych i rejestrowaniu nieruchomości, a także wprowadzane ułatwienia przy uzyskiwaniu kredytów i przyjaznych rozwiązań w przypadku powstaniu problemów z wypłacalnością.

Autor jest ekspertem Instytutu Boyma, doktorem nauk społecznych. Od 2011 r. specjalizuje się w zagadnieniach geopolitycznych Azji Centralnej i aspektach polityczno-ekonomicznej oraz militarnej współpracy regionalnej.

Kazachstan jest największą republiką Azji Centralnej i drugą po Uzbekistanie pod względem liczby mieszkańców (18.5 mln w 2019 r.). Zdecydowaną większość obszaru tego dziewiątego co do wielkości państwa świata pokrywają niezamieszkałe pustynie, półpustynie i stepy. System gospodarczy koncentruje się w trzech regionach: północnym (Nur-Sułtan, Pawłodar, Semipałatyńsk, Karaganda), południowym (Ałmaty, Szymkent) i nadkaspijskim (Atyrau). Szczególnie cennym atutem republiki jest wielkość i położenie geograficzne, które wymuszają przebieg przez jej terytorium lądowych szlaków handlowych z Europy do Azji, przez Rosję do Chin i pośrednio Indii. Ważnym szlakiem, o wciąż rosnącym znaczeniu, jest też Morze Kaspijskie, łączące republikę z Azerbejdżanem i Iranem. Najdłuższą granicę Kazachstan posiada z Rosją (ponad 6 tys. km), a następnie z: Uzbekistanem, Chinami, Kirgistanem i Turkmenistanem.

Pozostało 92% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Nowe Rynki
Zielona wiosna w Polsce w stosunkach handlowych z Irlandią
Nowe Rynki
Czy Francja wstrzyma rozmowy o wolnym handlu z Mercosur?
Nowe Rynki
Gdzie zagranicą mogą inwestować polskie firmy?
Nowe Rynki
Końcówka 2023 roku z irlandzkim impulsem dla Polaków
Nowe Rynki
Listopadowe polsko-brytyjskie wydarzenia biznesowe