Podatki fundacji rodzinnej

Materiał powstał we współpracy z MRiT

Wraz z Magdaleną Rzeczkowską Ministerstwem Finansów i przy wsparciu strony społecznej wypracowaliśmy korzystne rozwiązania podatkowe dla fundacji rodzinnej i jej beneficjentów – informuje minister rozwoju i technologii Waldemar Buda i podkreśla – Nie chcemy jednak, aby fundacje rodzinne były postrzegane jako wehikuły optymalizacji podatkowej. To wbrew celowi ustawy i naszych wspólnych założeń.

Fundacja rodzinna korzysta z szeregu udogodnień podatkowych. Premiują one związki rodzinne z fundatorem. Nie oznacza to jednak, że fundacja rodzinna ma służyć optymalizacji podatkowej – w tym przypadku przyjęto odrębny, szczególny sposób opodatkowania, neutralny w stosunku to opodatkowania innych osób prawnych.

CIT nie zawsze należny

Fundacja rodzinna jest osoba prawną i jako taka podlega podatkowi dochodowemu od takich osób (CIT). Jednak, jako że służy do kumulacji kapitału rodzinnego, korzysta ze zwolnień promujących taką kumulację.

Pierwszą korzyść da się odczuć już przy zakładaniu fundacji rodzinnej. Sama czynność założenia oraz przekazania do niej majątku nie jest opodatkowana. W przepisach przyjęto, że – w odróżnieniu np. od zakładania spółek – nie występuje tu opodatkowany przychód ani po stronie fundacji rodzinnej, ani jej fundatorów. Zrezygnowano też z podatku od czynności cywilnoprawnych, w odniesieniu do czynności, które fundację rodzinną tworzą (tj. od przekazywania majątku).

Gdy już fundacja rodzinna działa, to od swojej działalności (np. zbywania składników majątkowych) nie płaci CIT na bieżąco. Obowiązek zapłaty podatku powstanie dopiero w momencie przekazywania środków beneficjentom fundacji rodzinnej, w tym przekazywania mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej. Trzeba wówczas zapłacić ryczałtowy CIT według obniżonej, 15-procentowej stawki (standardowa to 19 proc.). Jednak – co jest mniej korzystne w porównaniu do zwykłych zasad – przy obliczaniu tego podatku nie można odliczać kosztów uzyskania przychodów i amortyzacji. Podstawą opodatkowania jest przychód równy wartości świadczenia lub mienia otrzymywanego przez beneficjenta.

Przypomnijmy, że działalność gospodarcza fundacji rodzinnej jest ustawowo ograniczona. Może polegać w szczególności na:

·        obrocie majątkiem, w tym udziałami w spółkach;

·        najmie;

·        udzielaniu pożyczek spółkom, w których fundacja rodzinna posiada udziały, lub beneficjentom;

·        obrocie obcą walutą w celu dokonywania płatności związanych z działalnością fundacji rodzinnej oraz

·        działalnością w związku z prowadzonym gospodarstwem rolnym.

Gdy fundacja rodzinna w swojej działalności wykroczy poza ten katalog, musi się liczyć z koniecznością zapłaty CIT według karnej stawki 25 proc.

W przypadku przekazania mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej też należy zapłacić CIT 15-procentowy. Wówczas przychód pomniejsza się o wartość podatkową mienia wniesionego przez fundatora, tj. wartość niezaliczoną uprzednio do kosztów podatkowych, jaka byłaby przyjęta przez fundatora za koszt podatkowy, gdyby składnik ten został przez fundatora odpłatnie zbyty bezpośrednio przed wniesieniem do fundacji rodzinnej, nie wyższa od wartości rynkowej tego mienia.

CIT rodzinny i estoński

Czasem fundacja rodzinna bywa porównywana do systemu tzw. estońskiego CIT, w którym spółka nie płaci podatku dochodowego, dopóki nie wypłaci dywidendy wspólnikom. Istnieje jednak poważna różnica: co do zasady spółka opodatkowana estońskim CIT nie ma ograniczeń co do zakresu wykonywanej działalności gospodarczej.

Osoby fizyczne będące wspólnikami spółek opodatkowanych CIT estońskim mogą być fundatorami lub beneficjentami fundacji rodzinnych bez utraty prawa do korzystania z CIT estońskiego przez spółki. W pierwotnym tekście ustawa o fundacji rodzinnej wykluczała takie rozwiązanie. W nowelizacji uwzględniono jednak postulaty przedsiębiorców, aby umożliwić połączenie CIT estońskiego oraz fundację rodzinną.

Zachęty w PIT

Beneficjenci fundacji rodzinnej są zwolnieni z podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT), jeśli należą do najbliższej rodziny fundatora. Chodzi tu o samego fundatora oraz jego małżonka, wstępnych, zstępnych, rodzeństwo, pasierbów, ojczyma lub macochę.

Osoby zaliczane do I lub II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn (czyli dalsza rodzina) zapłacą PIT według stawki 10 proc. Pozostali beneficjenci, rodzinnie niepowiązani z fundatorem, zapłacą 15-procentowy PIT.

Fundacja rodzinna działa w charakterze płatnika, tj. jest zobowiązana pobrać podatek od dokonywanych świadczeń na rzecz beneficjentów oraz wpłacić go do urzędu skarbowego. Jeśli przedmiotem świadczenia nie są pieniądze, wówczas podatnik (beneficjent, fundator) będzie zobowiązany wpłacić do fundacji rodzinnej kwotę należnego podatku w terminie do dziesiątego dnia następnego miesiąca po otrzymaniu świadczenia.

Otrzymywanie przez beneficjentów świadczeń od fundacji rodzinnej nie podlega też podatkowi od spadków i darowizn. Z podatku tego zwolnione jest też otrzymanie mienia w związku z jej rozwiązaniem.

VAT czasem należny

Fundacja jako osoba prawna prowadząca działalność gospodarczą w rozumieniu ustawy o VAT może być podatnikiem VAT. Rejestracji dla celów tego podatku nie zabrania ani ustawa o VAT ani ustawa o fundacjach rodzinnych..

W świetle przepisów o VAT, aby rozstrzygnąć czy dane świadczenie będzie podlegało opodatkowaniu VAT, należy ustalić, czy dany podmiot spełnia kryteria do uznania go za podatnika VAT, oraz czy wykonuje w ramach swojej działalności czynności opodatkowane VAT.

Wymienione w art. 5 ustawy o VAT czynności (dostawa towarów/świadczenie usług) podlegają opodatkowaniu VAT w sytuacji, gdy są odpłatne i dokonywane są przez podatnika działającego dla tych czynności w takim właśnie charakterze.

W przypadku stwierdzenia, że dane czynności podlegają opodatkowaniu VAT, należy zauważyć, że w ustawie o VAT funkcjonują rozwiązania w zakresie tzw. zwolnienia podmiotowego. Zwolniona od podatku VAT jest sprzedaż dokonywana przez podatników, u których wartość sprzedaży (bez kwoty podatku) nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 200 000 zł. Po przekroczeniu tego limitu podatnik obowiązany jest do zarejestrowania się jako podatnik VAT czynny i rozliczania VAT.

Analiza przesłanek, czy fundacja rodzinna w konkretnym stanie faktycznym spełnia definicję podatnika, czy wykonuje samodzielnie działalność gospodarczą w rozumieniu ustawy o VAT powinna być dokonywana indywidualnie, z uwzględnieniem przesłanek wskazanych m.in. w art. 15 ust. 1 i 2 oraz art. 5 ust. 1 tej ustawy.

Jeśli  fundacja rodzinna zamierza uzyskiwać dochody np. z najmu lokali, to rejestracja na VAT może być opłacalna. Co do zasady usługi związane z zakwaterowaniem (PKWiU 55) podlegają opodatkowaniu stawką VAT 8%.   Fundacja rodzinna w takim przypadku może odliczyć VAT naliczony od wydatków związanych z utrzymaniem takich nieruchomości.

Natomiast zwolnione od podatku VAT są usługi w zakresie wynajmowania lub wydzierżawiania nieruchomości o charakterze mieszkalnym lub części nieruchomości, na własny rachunek, wyłącznie na cele mieszkaniowe lub na rzecz społecznych agencji najmu[1] (art. 43 pkt 36 ustawy o VAT), a także na rzecz m.in. jednostek samorządu terytorialnego wyłącznie w celu wynajmu lub dzierżawy na rzecz osób fizycznych na ich własne cele mieszkaniowe (na warunkach określonych § 3 ust. 1 pkt 22 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 grudnia 2013 r. w sprawie zwolnień od podatku od towarów i usług oraz warunków stosowania tych zwolnień[2]).

W przypadku świadczenia ww. usług zwolnionych, prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego z tytułu nabycia towarów/usług związanych z utrzymaniem nieruchomości nie będzie przysługiwało.

W obszarze VAT skutki podatkowe mogą dotyczyć fundatora. w odniesieniu do wniesienia do fundacji rodzinnej składników majątkowych wykorzystywanych przez niego na cele działalności gospodarczej prowadzonej przez fundatora lub wytworzonych w ramach tej działalności.

W momencie zawiązywania fundacji rodzinnej i wnoszenia do niej majątku przez fundatora, należy mieć również na względzie wyłączenie, o którym mowa w art. 6 pkt 1  z ustawy o VAT, w zakresie transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części. . 

Skutki podatkowe w zakresie VAT transakcji i zdarzeń dokonywanych w związku z wprowadzeniem do systemu prawnego fundacji rodzinnej będą określane w konkretnych stanach faktycznych w oparciu o istniejące krajowe przepisy o VAT, z uwzględnieniem regulacji wynikających z dyrektywy VAT i innych przepisów unijnych.

[1] Dz. U. z 2023 r. poz. 790

[2] Dz. U. z 2023 r. poz. 955, z późn. zm.

Materiał powstał we współpracy z MRiT