Kiedy okres pandemicznej zapaści dobiegał końca, wydawało się, że osiągnięta została granica gospodarczej recesji. Jednak atak Rosji na Ukrainę stał się czynnikiem nieprzewidzianym w kalkulacjach i prognozach ekonomicznych, który diametralnie zmienił sytuację na świecie. A poprzez wzrost cen paliw, żywności, zahamowanie inwestycji i załamanie kluczowego lądowego szlaku handlowego między Azją a Europą uderzył w gospodarki Azji Centralnej. Republiki prowadzą przemyślaną i dość skuteczną politykę mającą na celu marginalizację wpływu tych negatywnych czynników na wzrost gospodarczy, ale zarazem rośnie prawdopodobieństwo wystąpienia ryzyk, na które mają one bardzo ograniczony wpływ lub nie mają go wcale.
Co pokazują wskaźniki ekonomiczne i prognozy?
Sytuacja ekonomiczna Kazachstanu i Uzbekistanu, dwóch wiodących gospodarek regionu jest wciąż dość stabilna, choć ekonomiści w swoich prognozach wykazywali więcej optymizmu. Według Banku Światowego gospodarka w regionie w ujęciu kompleksowym wskazuje na stopniowy wzrost, ale wciąż utrzymują się liczne rodzaje ryzyka zwiększające niepewność gospodarowania i ryzyko zachwiania stabilnością ekonomiczną gospodarek narodowych. Średni wzrost gospodarczy w regionie w 2023 r. szacowany jest na 4,0 proc., czyli mniej o 1,2 pp. niż w roku 2021 i o 0,2 pp. mniej niż w 2022 r. Powodem umiarkowanego optymizmu ekspertów Banku Światowego jest spodziewany dalszy negatywny wpływ wojny w Ukrainie na narodowe gospodarki, które wciąż będą odczuwać skutki załamania dystrybucji przez tzw. Korytarz Północny (Białoruś, Rosja i Ukraina) oraz dalsze kurczenie się popytu na rynku rosyjskim, który wciąż pozostaje jednym z kluczowych dla wymiany handlowej Azji Centralnej.
Czytaj więcej
Wojna na Ukrainie wymusiła zmianę szlaków dystrybucyjnych biegnących przez Rosję i Ukrainę z Europy Zachodniej do Azji Centralnej i Chin. Dla polskich firm dodatkowym utrudnieniem jest ograniczenie ruchu na przejściach granicznych z Białorusią.
Warto zwrócić uwagę na dość zaskakujące wyniki republik w 2022 r. Liderem wzrostu PKB został Tadżykistan, który osiągnął 8 proc., wyprzedzając Kirgistan (7 proc.) i Uzbekistan (5.7 proc.). Uważany za lidera gospodarczego zaawansowania Kazachstan osiągnął wzrost 3,3 proc. Z prognoz zawartych w styczniowym raporcie Banku Światowego „Global Economic Prospect” wynika, że spodziewane jest utrzymanie tego trendu w przypadku Kazachstanu (3,5 proc.), ale Tadżykistan, Kirgistan i Uzbekistan raczej nie utrzymają dynamiki wzrostu z 2022 r. (i osiągną odpowiednio 6,5 proc., 3,5 proc. i 5,1 proc. Jedną z przyczyn tego zjawiska ma być dalsze pogłębienie spadku wartości przekazów pieniężnych od migrantów zarobkowych w Rosji. Spodziewane załamanie rynku pracy w Rosji będzie szczególnie silnie odczuwalne w Kirgistanie i Tadżykistanie, w których przekazy pieniężne generowały nawet do 40 proc. PKB. Z kolei dla Kazachstanu szansą na podtrzymanie wzrostu jest dywersyfikacja rynków zbytu dla surowców energetycznych oraz zacieśnianie relacji gospodarczych z UE.
Gospodarcze kłopoty Kazachstanu
Kazachstan będący najsilniejszą gospodarką regionu wydaje się być najbardziej odporny na wpływ destabilizujących czynników zewnętrznych. W istocie sytuacja makroekonomiczna republiki znacznie się pogorszyła. Głównym czynnikiem destabilizującym jest utrzymująca się wysoka inflacja, która w pierwszym kwartale 2023 r. przekroczyła 20 proc. To z kolei odbiło się negatywnie na sile nabywczej społeczeństwa, która obniżyła się o 1 proc. Sytuacja ta jest o tyle niepokojąca, że nawet najsłabsza gospodarka regionu jaką jest Kirgistan zanotowała wzrost siły nabywczej o 24 proc., przy inflacji na poziomie 11,3 proc. r/r i średnich zarobkach wynoszących 354 dolarów miesięcznie (w Kazachstanie 750 dolarów). Na poziom inflacji w Kazachstanie największy wpływ miały rosnące w pierwszym kwartale ceny żywności o 24 proc. i odzieży o 17 proc., a to one stanowią znaczny procent w wydatkach gospodarstw domowych. Aby nie pogłębiać społecznego niezadowolenia i sfery ubóstwa władze starają się ograniczyć wzrost cen energii i paliw, co jest o tyle łatwiejsze, że są one regulowane urzędowo, a republika ma bogate zasoby surowców energetycznych.
